Ontwakend perspectief in een arabische wereld

De Arabische wereld is een ondoorzichtig kruidvat. Door invloeden van internet/tv/scholing worden deze gesloten maatschappijen voorzichtig opengebroken. Af en toe sijpelt zoiets door in het Westen. 

Een zwart-wit benadering zoals Wilders/Hoeiboei/Hans Jansen voorstaan, bekt wel lekker weg maar heeft helaas tot gevolg dat het integratie van moslims in onze maatschappij in de weg staat. Helaas is islambashing erg populair en nadrukkelijk aanwezig in de media. 

Hoe terecht Hans Jansen ook naar voren haalt dat de orthodoxe islam sterk staat en weinig interpretatieruimte biedt, het blijft staan dat de doorsnee moslim een cultuurvariant van de islam aanhangt en maar weinig weet heeft van de eigen religie. 

Volgens mij zijn moslims meer geholpen door te wijzen op positieve ontwikkelingen en door naar voren te halen dat ook in de islam meerdere interpretaties mogelijk zijn. Beter nog is de islam te ontmaskeren als een religie waarvan de waarheidsclaims op erg dun ijs staan. Dat realiseren zich maar weinig moslims. 

Ik krijg ook het idee dat Hans Jansen te weinig in rekening brengt dat door scholing, de aanwezigheid van tv, internet en mobiele telefoon de wereld van de islam opengebroken wordt. 

Er zijn diverse signalen die dit laatste aangeven. Er noem er een aantal:

• een tv-serie in Saudi-Arabië op prime-time tijdens ramadan: ik en mijn vier mannen
• Women2drive de strijd in Saudi-Arabië voor vrouwen achter het stuur 
• Stemrecht voor vrouwen in 2015 in Saudi-Arabië
• Tawakul Karman uit Jemen, 34 jaar oud, richtte de organisatie Women Journalists Without Chains (WJWC) op. Heeft de Nobelprijs voor de Vrede in 2011
• Ghazi Beji and Jabeur Mejri, Tunesiërs die het aandurven Mohammed te beledigen op facebook. Atheisten die uit de kast komen.
• Aliaa een jonge Egyptische vrouw die zich schaamteloos tentoonstelt op FB
• Amina Sboui, Tunesische vrouwenrechtenactiviste, die ook wereldwijd bekend werd door een foto met op haar lichaam de woorden 'Fuck your morals
• 6 april youth movement
• De FB-acties: Israel-Loves-Iran, Iran-Loves-Israel 
• politiek geladen streetart: Zoo-project in Tunesie, in Cairo, Icy and Sot uit Iran
• The HarassMap, een Egyptisch initiatief tegen vrouwenverkrachting
• Dalia Ziada: woont in Cairo, gekozen door Newsweek als één vd 150 invloedrijkste vrouwen ter wereld.  Blogt, fb't en twittert.
• Als toefje op de pudding nog een leuke uit Turkije: de regenboogtrappen die elke internetter dit jaar wel een keer of wat zag langskomen. Hier is het verhaal erachter: een man die een openbare trap kleurrijk beschilderde, tegengewerkt werd door de plaatselijke overheid die bakzeil moest halen. Nu is een regenboogtrap teken van politiek verzet. 

Of je nu wel of niet instemt met dergelijke geluiden, feit blijft dat het signalen zijn van een ontwakende arabische wereld waar niet alles koekoek éénzang is.

OBAMA en de WAPENLOBBY

De site SLATE.COM schat dat in de USA in 3/4 jaar bijna 25000* doden te betreuren zijn door vuurwapens.... Mijn gedachte was: klopt dit? Maar wie de site bezoekt wordt bij ieder figuurtje doorgelinkt naar een krantenbericht met de gegevens van een slachtoffer

Indien het percentage doden door vuurwapens in Nederland en de VS hetzelfde zou zijn dan zouden er 1766 doden per jaar in Nederland te betreuren zijn. Gelukkig is dit aantal in Nederland veel lager.
 
Wat zou het in werkelijkheid zijn? Ik doe een ruwe berekening en kom dan uit op 240 doden in Nederland. Dat is meer dan 7 keer zo laag!  

Hoe kom ik tot dit aantal van 240? Dat is als volgt opgebouwd:

• 100 moorden: Het jaarlijkse Elsevieronderzoek geeft aan dat 150 moorden plaatsvinden (dus inclusief de moorden volgens andere methoden, ik corrigeer ruwweg tot 100)

• 90 zelfdodingen met vuurwapens (maximaal 10% van de zelfdodingen vindt plaats door vuurwapens. Ik ben uitgegaan van 5%, maar waarschijnlijk is zelfs dit percentage nog veel te hoog)

• 50 niet door media gemeld (dit is zeer waarschijnlijk veel te hoog ingeschat gezien de kleinschaligheid en mediacoverage in ons land).

Kortom: Obama is zo gek nog niet dat hij streeft naar inperking van het wapenbezit.

*De opbouw van de bijna 25000 in de USA is als volgt:
8255 doden (volgens mediaberichten) door vuurwapens
12000 zelfdodingen
4500 niet door media gemeld (inschatting)

OVERDREVEN BEHOUDZUCHT

Ik ben, zo dacht ik, geen cultuurbarbaar maar soms moet je snoeien om het beste over te houden. De hedendaagse behoudzucht is een modieus verschijnsel. Dankzij de duidelijk andere opvattingen in voorgaande eeuwen kunnen we nu genieten van prachtige cultuur en kunst. 

Utrecht De Uithof, Warmtekrachtkoppelingcentrale - Liesbeth van der Pol, 2005

Een paar voorbeelden uit Rome: De St Pieter verving de oude basiliek. Jammer? Ja en nee. De schilderingen in de Sixtijnse kapel vernietigden een aantal oude. Jammer? Ja en nee. De San Clemente is gebouwd boven een oude kerk en die weer boven een romeins huis. Jammer? Nee. 

Soms is het beter om drastisch te vernieuwen om niet een onaantrekkelijke lappendeken van allerlei stijlen over te houden, hooguit leuk voor een kunsthistoricus.

Kortom: behoud van cultuurgoed is voor mij geen heilig beginsel. Niet al het oude is per definitie goed. Veel is middelmatig of zelfs slecht van kwaliteit. Kijk naar bijv. romaanse kunstuitingen, hoogbarokke kunst of allerlei neostijlen. 

Dat betekent aan de andere kant niet dat ik van mening ben dat middelmatige en slechte cultuuruitingen vernietigd moeten worden. Ook niet dat vernietigd moet worden omdat het mijn smaak niet is. Voldoende moet overblijven om een idee te krijgen hoe vroegere generaties tot leven komen in hun kunst- en cultuuruitingen. 

Tot slot nog een speelse opmerking over de hedendaagse modieuze behoudzucht: deze opvatting vernietigt de aloude cultuuropvatting 'verander om te verbeteren'

ABRAHAM'S OFFER / DE BINDING VAN IZAAK / DE AKEDAH

De strijd om het voortbestaan: Menashe Kadishman

Suspended, 1977, Storm King, Mountainville, New York 

Terwijl westerse kunstenaars vrijwel niets meer hebben met het thema van de 'binding van Izaak' is dat bij joodse kunstenaars totaal anders. Zij verbinden het aloude verhaal van de Akedah, met de huidige staat Israel. Toen werd bijna de geboorte van het het volk Israel verhinderd namens de HEER, een dreigende abortus. Nu staat opnieuw het voortbestaan van de staat Israel op het spel, een lugubere euthanasie. 

Kadishman doet dat op een zeer indringende manier. Bekend is vooral Shalechet/Fallen leaves in het Joods museum in Berlijn: het hoofd van Isaak is vermenigvuldigd, het zijn er duizenden geworden: oorlogsslachtoffers, nog steeds vertrapt door de bezoekers. Het lukt Kadishman waar maar weinig kunstenaars in slagen: hij trekt de toeschouwer in het kunstwerk en laat hem deel te laten uitmaken van de gruwelijke geschiedenis van de mensheid. Knerpend loop je dan over duizenden ijzeren hoofden.

Het werk is als een eindpunt in zijn werk. Het krijgt nog meer diepte door te beseffen dat aan het begin van dit werk het verhaal van de 'binding'  staat. Van slachtoffer tot offer zo zou je het oorspronkelijke verhaal kunnen duiden. In Kadishmans werk zie je een omkering: van offer tot slachtoffer. Indringend en veelzeggend, maar de oorspronkelijke gedachte lijkt verloren gegaan. Of gloort er aan de einder licht? Licht?

Ter illustratie nog een aantal foto's van ander werk, het middelste werk is ook in Breda (Vlaszak) te zien. Wie zich verdiept in zijn werk gaat ook meer en meer de geladenheid zien van het abstracte 'suspended' (hangend, zie eerste foto bovenaan)

 

ABRAHAM'S OFFER / DE BINDING VAN IZAAK / DE AKEDAH

Het verdwijnen van de 'binding' uit de kunst

Tot ongeveer 1650 blijft het thema van het 'offer van Abraham' populair onder kunstenaars. Religieuze kunst was in. De reden hiervoor duidde Huizinga  als volgt: 'het heilig onderwerp ontnam aan de kunstgenieting het stempel der zonde.' Of anders gezegd: het religieuze onderwerp was het voertuig dat het mogelijk maakte om ook taboe overschrijdende onderwerpen te schilderen.

Abraham's offer 1783c - Blake, William

Dat wordt drastisch anders, kunstenaars bevrijden zich van religieuze thema's, en een aantal eeuwen lang blijft het vrijwel stil, slechts een enkeling waagt zich nog aan dit thema. William Blake bijvoorbeeld, pakt het nog twee keer op. Het resultaat is duister, kil, afstotend, doortrokken van de ideeën van de vrijmetselarij. Meer dan een duiding van een begeesterd universum getrotseerd door de Mens, levert het niet op. Die Mens bleek ondanks alle bezweringen toch tot sterven gedoemd.

Abraham's offer 1783c - Blake, William

Alleen onder secundaire kunstenaars blijft het thema nog wat voortleven, maar meestal in de vorm van na-aperij. Hoopt men op de terugkeer van oude tijden toen prenten van Rembrandt, Ferdinand Bol en Gerrit Dou als zoete broodjes over de toonbank gingen? 

ABRAHAM'S OFFER / DE BINDING VAN IZAAK / DE AKEDAH - 1

Een bijbelkring over Genesis 22 (het offer van Abraham/de binding van Izaak) heeft mij doen duiken in de weerslag hiervan in de kunst. Tot ongenoegen van eega, want het werd een aantal keren heel erg laat.
Een fascinerende rondreis, temeer omdat drie religies (Jodendom, Christendom en Islam) dit verhaal als zeer belangrijk zien. Dit onderwerp is dan ook bij uitstek geschikt voor een kunsthistorische rondreis.
Heel boeiend zijn de laatste 100 jaar waarbij kunstenaars de vrijheid nemen het verhaal (eigenzinnig) te interpreteren.

Abraham's offer, 2002 - Falk, Alan (1945)

Een heel mooi voorbeeld levert Alan Falk (1945): een eigentijds tafereel in spijkerbroek. Allereerst wordt het aloude verhaal van Abraham en Izaak anders geïnterpreteerd: Abraham kiest na innerlijke tweestrijd voor dierenoffers tegenover de gangbare cultuur van mensenoffers. Dat doet de schilder door de rol die voorheen aan een engel werd toebedeeld nu aan Abraham zelf te geven. Ook de kleding is het opmerken waard: een trui en een spijkerbroek, hele alledaagse volkse kleding. Ongetwijfeld wil de kunstenaar ook hiermee een boodschap doorgeven.
Ik interpreteer als volgt: de Abrahamengel is de 'Ik' van Abraham zelf. Abraham komt tot zelfbewustzijn. Hij is geen verantwoording verschuldigd aan aardse, laat staan hemelse machten. Ieder mens is gelijk. En zijn strijd is de strijd met zichzelf. Hij heeft tot taak zich te evolueren tot een verantwoordelijk mens die alle onmenselijkheid van zich af werpt.
Het schilderij roept op deze manier de mensheid op om zelfbewust in het leven te staan en niet afhankelijk te zijn van welke aardse of hemelse 'godheid'. De schilder maakt het thema universeel door het verhaal neer te zetten als de eeuwige menselijke tweestrijd tussen goed en kwaad. Zo wordt Abraham tot in onze tijd navolgbaar op allerlei terrein.

SLIM ETEN

Elsevier van 13 april 2013 bevatte een lezenswaardig artikel over onze overdadige eetcultuur.
Vooral de tips om psychologische valkuilen te vermijden zijn de moeite waard

1. gebruik een boodschappenlijstje
2. winkel met een volle maag en uitgerust
3. vermijd openbare plekken met voedsel
4. eet niet lopend of staand uit de hand maar gebruik uitsluitend bestek om te eten
5. eet alleen aan tafel, eet bewust en langzaam
6. gebruik geen groot servies (grote borden, diepe soepkommen etc)
7. verdeel het eten in veel kleine hapjes en fop het brein
8. ga voor kwaliteit en niet voor kwantiteit
9. wakker liefde aan voor lekker eten
10. het duurt ongeveer 2 maanden om een ingesleten eetpatroon te doorbreken

THE HUNGERGAMES (Suzanne Collins)

Vorig jaar las ik een van de boeken die gestapeld liggen op onze salontafel. Een young adult book van dochterlief. Het kreeg lovende recensies, een toppositie in de NY-Times en een enorme hype was onstaan rondom dit boek. Toch overtuigde het boek mij niet. Te zwart-witte karakters, te weinig diepgang. Spannend, dat wel! Het is een soort Expeditie Robinson, maar dan eentje op leven en dood. 
Het boeiende aan het lezen van dit boek was het morele dilemma dat je voor de kiezen krijgt. Wordt je niet dusdanig het boek ingezogen dat je negatief gegrepen wordt door het geweld. Wordt je niet gedrongen in de rol van toeschouwer? Deze vraag zou nog meer spelen bij de verfilming, zo verwachtte ik. Aldus waren mijn gedachten vorig jaar augustus.

Deze week zag ik de film staan in de bieb en kon ik de verleiding niet weerstaan. Eerlijk gezegd viel de verfilming mij 100% mee. Geen verheerlijking van geweld, wat ik verwachtte, maar een duidelijke strijd van 'goed/liefde' tegen 'kwaad/haat'. Positief vond ik dat de aanloop naar de strijdarena vrijwel de halve film duurt (itt in het boek) waardoor duidelijk het goed/kwaadthema neergezet kan worden. Positief is ook dat in de vechtscenes het geweld duidelijk als afschuwwekkend wordt neergezet. Een positief contrast met the Lord of the Rings. Daarin wordt uitgebreid de tijd  genomen om op verheerlijkende wijze vechtscenes te verfilmen. Het is een zeer storend element in de LOTR en het staat in fel contrast met het boek van Tolkien. 
Een tweede positief element in deze film is dat maatschappijkritische lijnen duidelijker naar voren komen dan in het boek. Juist het gebrek aan diepgang vond ik daarin een storend element. Op een knappe manier wordt dit gestalte gegeven in de film, de onderdrukking, een rijk-arm thema, de dubbelhartigheid, het brood-en-spelen element. Voor een jongerenfilm voldoende aan de oppervlakte, maar niet dusdanig storend dat de film weggezet kan worden als moralistisch.

Deze positieve gezindheid komt duidelijk naar voren in het Bonus DVD. Consciëntieus hebben de makers ervoor gewaakt dat in de film het verheerlijken van geweld centraal komt te staan. 'Dit boek kan makkelijk verkeerd verfilmd worden' zo wordt terecht opgemerkt. De bonus-dvd geeft er een duidelijk voorbeeld van dat plaatsvond tijdens de montage van de training. Daarin is sprake van een contrastscene met speelgoedzwaarden spelende kinderen. Deze is vervangen door een loterijbord om daardoor de grimmigheid te vangen.

Kortom: een film beter dan het boek zelf. Ik denk dat ik mijn beslissing deel 2 en 3 niet te lezen zal herzien. Ik ben benieuwd naar de verfilming van het volgende deel. Het zal de komende jaren naar mijn verwachting een populaire serie worden.