17 augustus 2010

Ideologie of religie?

De drie partijen VVD, PVV en CDA verschillen van mening over aard en karakter van de islam. De scheidslijn zit hem in het karakteriseren van de islam als óf religie óf (politieke) ideologie. Partijen accepteren elkaars verschil van inzicht hierover en zullen hier ook op grond van hun eigen opvattingen naar handelen. 
Zo luidt een deel van de officiële verklaring die de drie politieke voormannen Rutte, Wilders en Verhagen 30 juli uitgaven. De verklaring leidde tot verhitte discussies in de media.
Zo is daar een artikel van Mathijs Kronemeijer, arabist, theoloog en CDA-lid. Van zijn hand verscheen op 6 augustus in Trouw: Islam is een godsdienst en géén ideologie. Enkele citaten: 
Dat de PVV de islam een ’ideologie’ noemt, grenst aan manipulatie. Waarom accepteert het CDA zoiets?
Ik noem twee in het oog springende verschillen tussen een religie en een ideologie. Ten eerste: religies kennen een grote bandbreedte van opvattingen en levenshoudingen (ook al verketteren deze elkaar soms). Twee: religie is persoonlijk en aanhangers voelen zich vaak in geweten gebonden door de levensvisies en morele richtlijnen van hun godsdienst.
Wie zulke dingen beweert moet niet raar opkijken dat er veel wordt gereageerd. Het minste wat je zou verwachten is een definitie van de begrippen religie en ideologie. Het is een tenenkrommend stuk. Noem jezelf arabist, theoloog en CDA-lid en Trouw accepteert kritiekloos je stukken.

Gelukkig staat een dag later in diezelfde Trouw een gedegener stuk van Eildert Mulder die een en ander van een betere context voorziet. In elk geval een godsdienst, soms een ideologie. Het artikel geeft goed aan waar de voetangels en klemmen op dit terrein liggen. Boeiend is vooral de historische verklaring die hij biedt.  Een aantal citaten:
Vanaf de vijftiende eeuw begint de moslimwereld achterop te raken. In de achttiende eeuw moet het Ottomaanse Rijk westerse deskundigen in dienst nemen, om het leger te reorganiseren. Tegen die tijd verliest dat rijk structureel zijn oorlogen tegen westerse vijanden. In de negentiende en begin twintigste eeuw volgt de vrijwel volledig westerse kolonisering van de moslimwereld, psychologisch een enorme en onbegrijpelijke dreun voor de moslimbevolkingen.
Welke belangrijke ontwikkeling ergens in de vijftiende eeuw kan die achteruitgang verklaren? Je zou eens aan de boekdrukkunst kunnen denken.
Allemaal heel concrete zaken, maar in de analyses van negentiende eeuwse moslims en anderen prijkte toch de godsdienst bovenaan. Een gevolg daarvan was dat de godsdienst alsnog een deel van het probleem werd, wat ze aanvankelijk misschien nauwelijks was.
Het gevoel kon ontstaan dat die radicale, sterk politiek getinte en gewelddadige islam de enige echte islam was. En dat moslims die niet radicaliseren, weigeren de enig logische consequentie te trekken uit hun geloof.

Verder is ook lezenswaard het artikel Islam: Ideologie of religie? van Jacob Hoekman in het RD die de reacties peilt van een aantal prominenten. Ook hieruit een aantal citaten

Maar behalve de óf-óf-keuze in de politieke verklaring van de drie partijen is op z’n minst een derde antwoord mogelijk: Mohammed was profeet én generaal. Dat is de weg die Cees Rentier inslaat, directeur van de stichting Evangelie & Moslims. „Het is volstrekt duidelijk dat de islam een religie én een ideologie is. Voor een moslim is het onmogelijk om de dienst aan God los te zien van politieke consequenties.”
De islam is dus, naast een religie, ook een ideologie. Zo veel lijkt wel aannemelijk. Maar waarom is het zo belangrijk dat vast te stellen? „Het is een typisch westers-seculiere poging om de betekenis van het geloof in God te marginaliseren”, denkt Rentier. „De levensvisie die mensen hebben, stempelt heel hun handelen. Dat geldt voor volgelingen van de islam, maar net zo goed voor christenen.
Reitsma heeft aarzelingen bij de gebruikte begrippen religie en ideologie, omdat ze volgens hem in de politieke discussie niet goed zijn gedefinieerd. „Maar als je de islam afserveert op basis van het onderscheid religie versus ideologie, zullen christendom en jodendom daarna aan de beurt komen.
Is het koninkrijk van de islam dus wel van deze wereld? Reitsma aarzelt, tast naar woorden. „De islam streeft naar een islamitische maatschappij binnen de kaders waarin we nu leven. Dat is een sterke vorm van binnenwereldlijk denken. Maar het christendom streeft naar een maatschappij die totaal ánders is dan de gebrokenheid waarin we nu leven.
Tot slot de open brief van een aantal CDA-ers. Het geeft goed aan dat bovenstaande discussie niet onbelangrijk is. Zij spreken hun zorg uit mbt grondrechten in de westerse wereld.
Wie het partijprogramma van de PVV raadpleegt, zal constateren dat deze partij onder meer de grondwettelijke vrijheid van godsdienst en levensovertuiging niet op de islam wil betrekken, een heilig boek wil verbieden, hoofddoekjes wil belasten en de “strijd tegen de islam” tot “het kernpunt van ons buitenlandbeleid” wil maken. De PVV keert zich hiermee in ieder geval tegen de artikelen 1 (rechtsgelijkheid), 6 (godsdienstvrijheid) en 7 (uitingsvrijheid) in de Nederlandse Grondwet. Ook dat is binnen ons rechtsbestel toegestaan, maar wel moet geconstateerd worden dat een partij die zich uitspreekt tegen deze fundamentele grondrechten, zich een vijand van onze rechtsstaat betoont.
Onze vrijheden zijn ongedeeld: ze gelden voor alle burgers zonder uitzondering gelijkelijk. Wie dat niet aanvaardt, verwerpt de vrijheden die van ons allen zijn. Niet wat wij van de islam vinden, is het kernpunt, maar of we de rechtsstaat de moeite van het verdedigen waard achten. 

Geen opmerkingen: