In de milieustraat van ons dorp, op de bodem van een papiercontainer vond R. het boek. Het zag eruit als nieuw. Wie gooide dit boek weg? En waarom? Of is het per ongeluk in een doos oud papier verzeild geraakt?
Meenemen mag niet. "Zelfs over een roestige spijker, doen we moeilijk", voegde een toezichthoudende ambtenaar mij toe, toen ik een versplinterd stukje hout mee wilde nemen. Een tegel op ons terras wilde ik vastzetten, en ik miste net een geschikt stukje hout, en ik was daar toch net. Terugleggen moest ik het...
Deze voorgeschiedenis past wel bij dit boek: Nachttrein naar Lissabon van Pascal Mercier. In drie woorden is het te typeren: een rijk boek. De schrijver is de filosoof Peter Bieri. En dat is te merken. Het thema is vrijheid. En aan de hand van het levensverhaal van een zekere Amadeu Prado wordt dit begrip beklopt, geproefd, betast.
Het is een ongelooflijk rijk boek geworden. Knap gecomponeerd. Terecht heeft het wekenlang in de toptien-lijstjes gestaan. Het is een van de weinige boeken die het waard zijn om opnieuw gelezen te worden.
"Één leven tegenover vele levens. Zo kun je toch niet rekenen. Toch?" (p156) vraagt Amadeu aan pater Bartolomeu. Zijn vriend Jorge O'Kelly, anarchist en atheïst, wil het leven van Estafânia Espinhosa, de jonge verzetstrijdster waar beiden verliefd op zijn, opofferen om zo vele andere levens te redden. Het is een klassiek dilemma dat direct raakt aan het vrijheidsthema van het boek. Wat is bevrijding als je verstrikt raakt in de knellende banden van het geweten?
Het knappe van het boek is dat dit thema in allerlei variaties opduikt. Zo heb je Adriana, Prado's zus die bij een verstikking een bevrijdende messtoot van hem krijgt. Deze 'bevrijding' ketent haar echter levenslang aan Prado. Zo is er het jongste zusje Melodie, verwekt tijdens een trip bij de Amazone, een ongelukje. Zo is er Eca Joao, de gemartelde en voor het leven getekende vrijheidsstrijder. Wat is vrijheid? De vraag duikt steeds op.
Belangrijk is ook de verhouding van Amadeu met zijn vader, rechter tijdens het regime. Een verhouding getekend door een generatieconflict. Door beiden nooit verstuurde brieven leggen het schrijnende ervan bloot. Amadeu worstelt met zijn vader, bewust van genetische bepaaldheid ("De contouren van de wil en de angsten van de ouders worden met gloeiende griffels in de ziel van het kleine kinderen geschreven",330) die stuurt en begrensd. Hij worstelt met de veroordeling van een dievegge door zijn vader. Kan dat in een misdadigersregime? Omgekeerd legt het leven van Amadeu zijn vader het zwijgen op. Geketend door zijn plichtsbesef, zijn ongeneeslijke ziekte waardoor hij krom groeit en zijn zoon. Uiteindelijk kiest hij voor een zelfgekozen dood.
De verhouding met de kerk wordt afgetast. In de figuur van pater Bartolomeu komen metafysische dimensies naar boven. "Ik wil niet in een wereld zonder kathedralen leven". Onder het luisterend oor van hem spreekt Amadeu in een rede zijn levensmotto uit. Een rede opgesteld samen met zijn vriend Jorge. Vol idealen stappen ze hiermee de wereld in. Maar het blijkt onmogelijk. Hun vriendschap spat uit elkaar. Hun schaakbord wordt begraven door Amadeu. Veelzeggend: immers het schaakbord is in het hele boek een geweldig mooie metafoor van het leven. Zo is het boek vol van beelden.
Ook de 'innerlijke ruimte' (p235) wordt afgetast. Prado verkent begrippen als eenzaamheid, ergernis, het momento mori. Zo blijkt Prado te leven met een aneurysma. Als een zwaard van Damocles wordt dagelijks zijn leven bedreigd door een plotselinge dood, die ook inderdaad gekomen is.
Dwars door dit rijke verhaal is er de zoektocht van de andere hoofdpersoon: Raimund Gregorius, gewetensvol leraar klassieke talen, die op een dag zijn stiptheid doorbreekt en kiest voor zijn vrijheid, een queeste naar de hoofdpersoon uit een door hem 'gevonden' boek.
Deze voorgeschiedenis past wel bij dit boek: Nachttrein naar Lissabon van Pascal Mercier. In drie woorden is het te typeren: een rijk boek. De schrijver is de filosoof Peter Bieri. En dat is te merken. Het thema is vrijheid. En aan de hand van het levensverhaal van een zekere Amadeu Prado wordt dit begrip beklopt, geproefd, betast.
Het is een ongelooflijk rijk boek geworden. Knap gecomponeerd. Terecht heeft het wekenlang in de toptien-lijstjes gestaan. Het is een van de weinige boeken die het waard zijn om opnieuw gelezen te worden.
"Één leven tegenover vele levens. Zo kun je toch niet rekenen. Toch?" (p156) vraagt Amadeu aan pater Bartolomeu. Zijn vriend Jorge O'Kelly, anarchist en atheïst, wil het leven van Estafânia Espinhosa, de jonge verzetstrijdster waar beiden verliefd op zijn, opofferen om zo vele andere levens te redden. Het is een klassiek dilemma dat direct raakt aan het vrijheidsthema van het boek. Wat is bevrijding als je verstrikt raakt in de knellende banden van het geweten?
Het knappe van het boek is dat dit thema in allerlei variaties opduikt. Zo heb je Adriana, Prado's zus die bij een verstikking een bevrijdende messtoot van hem krijgt. Deze 'bevrijding' ketent haar echter levenslang aan Prado. Zo is er het jongste zusje Melodie, verwekt tijdens een trip bij de Amazone, een ongelukje. Zo is er Eca Joao, de gemartelde en voor het leven getekende vrijheidsstrijder. Wat is vrijheid? De vraag duikt steeds op.
Belangrijk is ook de verhouding van Amadeu met zijn vader, rechter tijdens het regime. Een verhouding getekend door een generatieconflict. Door beiden nooit verstuurde brieven leggen het schrijnende ervan bloot. Amadeu worstelt met zijn vader, bewust van genetische bepaaldheid ("De contouren van de wil en de angsten van de ouders worden met gloeiende griffels in de ziel van het kleine kinderen geschreven",330) die stuurt en begrensd. Hij worstelt met de veroordeling van een dievegge door zijn vader. Kan dat in een misdadigersregime? Omgekeerd legt het leven van Amadeu zijn vader het zwijgen op. Geketend door zijn plichtsbesef, zijn ongeneeslijke ziekte waardoor hij krom groeit en zijn zoon. Uiteindelijk kiest hij voor een zelfgekozen dood.
De verhouding met de kerk wordt afgetast. In de figuur van pater Bartolomeu komen metafysische dimensies naar boven. "Ik wil niet in een wereld zonder kathedralen leven". Onder het luisterend oor van hem spreekt Amadeu in een rede zijn levensmotto uit. Een rede opgesteld samen met zijn vriend Jorge. Vol idealen stappen ze hiermee de wereld in. Maar het blijkt onmogelijk. Hun vriendschap spat uit elkaar. Hun schaakbord wordt begraven door Amadeu. Veelzeggend: immers het schaakbord is in het hele boek een geweldig mooie metafoor van het leven. Zo is het boek vol van beelden.
Ook de 'innerlijke ruimte' (p235) wordt afgetast. Prado verkent begrippen als eenzaamheid, ergernis, het momento mori. Zo blijkt Prado te leven met een aneurysma. Als een zwaard van Damocles wordt dagelijks zijn leven bedreigd door een plotselinge dood, die ook inderdaad gekomen is.
Dwars door dit rijke verhaal is er de zoektocht van de andere hoofdpersoon: Raimund Gregorius, gewetensvol leraar klassieke talen, die op een dag zijn stiptheid doorbreekt en kiest voor zijn vrijheid, een queeste naar de hoofdpersoon uit een door hem 'gevonden' boek.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten